Bài viết của ông Rob Cox, người sánglập chuyên mục 'Cái nhìn mới' của Reuters, được đăng trên tạp chí có tiếng củaHoa Kỳ Newsweek hôm 1/10 với tựa đề 'Từ hổ tới mèo: kinh tế Việt Nam đã chệchđường ray như thế nào'.
Rob Cox bắt đầu bằng câu chuyện cáchđây gần hai năm, khi tình hình kinh tế Việt Nam còn chưa gặp nhiều vấn đề và nữthống đốc bang Washington, Christine Gregoire, có mặt ở Hồ Chí Minh để đíchthân mời thực khách thưởng thức khoai tây chiên của hãng KFC, món được chế biếntừ khoai tây trồng ở chính bang của bà.
Nhưng tác giả nói điểm dừng chânquan trọng nhất trong chuyến thăm của bà thống đốc là cảng nước sâu Cái Mépthuộc Bà Rịa – Vũng Tàu vào lúc mọi thứ đều hứa hẹn nhiều triển vọng.
Thế giới còn đang nhìn vào Việt Namnhư con hổ kinh tế, một phiên bản nhỏ hơn của nước láng giềng phương bắc TrungQuốc nhờ vào tài nguyên thiên nhiên dồi dào, bờ biển dài chẳng kém Thái Lan hayCalifornia, người dân đa số trẻ tuổi và biết chữ trong khi tự cung được về nôngnghiệp.
Thống đốc Gregoire tới Cái Mép đểkhai trương cảng nước sâu trị giá 160 triệu đôla, công trình liên doanh giữamột chi nhánh của Tổng công ty hàng hải Vinalines và công ty con của hãngCarrix có trụ sở chính ở Seattle.
'Địnhchế ọp ẹp'
Gần 24 tháng sau, mọi việc đã đổikhác. Newsweek nói số tàu chở container tới Cái Mép và hai cảng liên doanh kháccủa Vinalines giảm một nửa trong quý hai vừa qua giữa lúc cuộc chiến giá cả nổra giữa những công ty vận hành cảng đang thừa chỗ.
Bản thân Vinalines đang chìm trongbiển nợ và cuộc scandal tham ô tài sản khiến sáu quan chức của hãng bị bắttrong khi vị cựu chủ tịch Dương Chí Dũng đã bị truy nã trong ba tháng và sau đóbị bắt ở nước ngoài và dẫn độ về Việt Nam. “Các định chế cộng sản ọp ẹp'đã không thể hấp thụ hết tiền đầu tư và dẫn tới phân bổ vốn sai trái.”
Rob Cox
Rob Cox nhận định: “Nói tómlại, Việt Nam đã từ một điểm đến hấp dẫn cho đầu tư nước ngoài thành đứa trẻ bịnêu tên vì quản lý sai trái.”
Tác giả nói quá nhiều tiền đã đổ vàoViệt Nam trong thập niên qua, nhất là sau khi nước này gia nhập Tổ chức Thươngmại Thế giới hồi tháng Một năm 2007. Bài viết dẫn số liệu của Ngân hàng Thếgiới nói đầu tư nước ngoài vào Việt Nam trong năm 2007 bằng số tiền đổ vàoIndonesia, Phillippines, Thailand và các nước còn lại của vùng Đông Nam Á gộplại.
Rob Cox nói “các định chế cộngsản ọp ẹp' đã không thể hấp thụ hết tiền đầu tư và dẫn tới phân bổ vốn saitrái. Hôm 28/9, hãng đánh giá tín dụng Moody's đã giảm độ khả tín của tám ngânhàng thương mại Việt Nam và hạ độ khả tín của chính Việt Nam xuống B2, mức thấpnhất từ trước tới nay.
Dẫn lời Ruchir Sharma, tác giả cuốnNhững nước Đột phá và người đứng đầu bộ phận chứng khoán của các thị trường mớinổi của Morgan Stanley tại New York nói: “Việt Nam là ví dụ điển hình củamột nước nhỏ bị a'p đă.t cho sự vĩ đại. Những người cai quản đất nước khôngđược chuẩn bị và cũng không đủ năng lực để xử lý dòng chảy vốn đầu tư nướcngoài khổng lồ trong thập kỷ qua.”
Đầutư sai chỗ
Rob Cox nói vốn đầu tư nước ngoàiban đầu đổ vào các dự án cơ sở hạ tầng hữu ích như Cái Mép, đường xá, cầu quasông và xa lộ. Nhưng sau đó nó chảy vào việc xây dựng căn hộ, những khu nhà ởsang trọng mà nhiều trong số những công trình như vậy hiện đang dang dở hoặckhông có người ở.
Reuters ước tính 100 công ty nhànước nợ khoảng 50 tỷ đô la
Việt Nam cũng đã lấy đất nông nghiệpđể xây dựng những khu công nghiệp nhằm chào đón đầu tư. Tác giả cũng dẫn nguồnbáo Vietnam News cho thấy trong số hơn 3.600 héc-ta của 20 khu công nghiệp nhưvậy, chỉ có hơn 800 héc-ta được sử dụng.
Bài đăng trên Newsweek nói chỉ riêngviệc đầu tư quá mức vào bất động sản cũng đủ để tạo ra hậu quả của riêng nónhưng mọi chuyện trở nên tệ hại hơn khi ngân hàng Việt Nam với sự trợ giúp củachính phủ đã tiếp tục đổ tiền vào nền kinh tế khi đầu tư nước ngoài chững lạitrong năm 2008.
Rob Cox dẫn ước tính của ngân hàngHSBC mà theo đó tín dụng ở Việt Nam tăng gấp bốn lần trong vòng sáu năm vàviết: “Tệ hại hơn, phần lớn nguồn tiền này đổ vào các doanh nghiệp nhànước kém hiệu quả như Vinalines dưới sự dẫn dắt của những công chức và nhữngngười thụ hưởng từ hệ thống chia chác của đảng nhờ quan hệ tốt. “Một trămdoanh nghiệp lớn nhất của Việt Nam hiện đạng nợ khoảng 50 tỷ đôla, tức hơn mộtphần ba GDP của đất nước, theo tính toán của Reuters. “Nếu một số công tynày sụp đổ – điều không phải là khó xảy ra – nó có thể tạo ra cuộc khủng hoảngngân hàng lớn.”
'Nghi ngại' chính phủ
Thống đốc ngân hàng nhà nước NguyễnVăn Bình nói hồi tháng Bẩy rằng nợ xấu trong hệ thống ngân hàng ở mức 9% nhưngcác ngân hàng nước ngoài ước tính con số thực tế cao hơn nhiều. Bản thân Quốchội Việt Nam nói các ngân hàng cần được cấp khoảng 12 tỷ đôla vốn.
“Nếu họ có thể tìm cách thayđổi thận trọng theo hướng tốt hơn, họ lại có thể là ví dụ tích cực cho Myanmarvà những nền kinh tế mới nổi khác.”
Rob Cox
Tác giả Rob Cox nói dự trữ ngoại hốicủa cả nước hiện chỉ ở mức 14 tỷ đôla nên việc cấp vốn cho ngân hàng là khókhăn trong khi lạm phát sẽ tăng và tiền đồng mất giá nếu Ngân hàng Nhà nước intiền. Một giải pháp khác, theo bài báo, là kéo các nhà đầu tư nước ngoài trởlại.
Nhưng nếu trước đây giới đầu tư nướcngoài nhiệt tình bao nhiêu thì giờ họ ngần ngại bấy nhiêu. Ví dụ điển hình làtừ đầu năm đến nay Việt Nam mới chỉ bán được 250 triệu đôla trái phiếu. Rob Coxnói các nhà đầu tư không chỉ quan ngại về tình hình kinh tế mà còn nghi ngạichính phủ Việt Nam vốn đã không trả nợ cho tập đoàn nhà nước Vinashin và canthiệp vào quyết định của tòa án khi xử những vụ liên quan tới kinh doanh.
Tác giả cũng nói khó có thể loại trừViệt Nam phải cần tới gói giải cứu ở một dạng nào đó. Theo Rob Cox, Trung Quốccó nhiều vốn nhưng ít có khả năng Việt Nam sẽ để mất dù chỉ chút ít chủ quyềnđể đổi lấy vốn của “kẻ thù lịch sử”.
Việt Nam không trả nợ cho Vinashindù đây là công ty nhà nước. Ông cũng viết thêm: “Trong khi đó Washingtoncó thể dễ dàng dàn xếp một gói cứu trợ của Quỹ Tiền tệ Quốc tế.
“Một thỏa thuận như vậy thậmchí có thể đặt nền móng cho sự trở lại của tàu chiến Hoa Kỳ tới các cảng nhưCam Ranh. “Dù thế nào thì sự vỡ mộng hiện nay cho thấy bất kỳ nguồn tiềnnào chảy vào Việt Nam cũng đi kèm các điều kiện.”Cải cách sâu rộng, baogồm cả tư nhân hóa, các doanh nghiệp nhà nước ì ạch cũng như việc tuân thủ luậtlệ chặt chẽ hơn. “Cả hai điều này sẽ làm phiền lòng giới cầm quyền thượnglưu vốn cưỡi Porsche và Bentley bên cạnh những xe xích lô trên đường phố tắcnghẽn ở phố cổ Hà Nội.”
Cuối cùng tác giả kết luận: “Nhữngngười Việt Nam tự hào chính đáng sẽ không muốn mất ảnh hưởng, nếu có chút nào,cho những tổ chức như Quỹ Tiền tệ Quốc tế. “Nhưng nếu họ có thể tìm cáchthay đổi thận trọng theo hướng tốt hơn, họ lại có thể là ví dụ tích cực choMyanmar và những nền kinh tế mới nổi khác.” Nguồn: BBC